slav Petrov

The girl who saved de man who saved the world

Interessante en verrassende docu, The man who saved the world, over Stanislav Petrov, die de wereld redde van een nucleaire oorlog. Maar nergens wordt de eigenzinnige rol van vertaalster Galina Kalinina goed uitgelicht. Ze ging voorop in een zoektocht naar Petrovs met wodka doordrenkte hartewens. En bracht hem bij zijn moeder.


Gepost door Yvonne van Osch op 28 augustus 2017

---

Het is alweer een tijd geleden maar ik kan er nog steeds niet over uit. Is er dan niemand geïnteresseerd in de rol van tolk Galina Kalinina in de documentaire ‘The man who saved the world’? Ziet niemand wat ze mogelijk betekent voor het verdere leven van de vergeten held?



Stanislav Petrov. Foto van de site van The Guardian

Vijf rode stippen

De man die de wereld redde is Stanislav Petrov, luitenant-kolonel binnen de luchtverdedigingseenheid van de Sovjet-strijdkrachten ten tijde van de Koude Oorlog. Het is 25 september 1983 en de Amerikaans-Russische betrekkingen hebben een temperatuur onder het vriespunt bereikt. Kort daarvoor is een Boeing 747 die vertrok vanuit New York met 269 mensen aan boord door de Sovjets uit de lucht geschoten nadat deze door een navigatiefout uit koers is geraakt. De wereld wacht in spanning op het Amerikaanse antwoord.
Die nacht verschijnt op het beeldscherm van het Russische afweersysteem eerst één, dan twee en uiteindelijk vijf rode stippen. Het zou gaan om intercontinentale raketten afgevuurd door de VS. Petrov, in belaste omstandigheden omdat zijn vrouw ernstig ziek thuis ligt, is op dat moment wachtcommandant in de Serpukhov-15-bunker bij Moskou. Zijn opdracht is elke verdachte beweging onmiddellijk aan zijn meerderen te melden.

Vals alarm

Petrov grijpt de telefoon, maar hoort direct dat zijn meerdere dronken is. ‘Kan het niet wachten?’ schreeuwt deze. Hij besluit de melding te annuleren en wacht inderdaad. Te midden van heftig gealarmeerde collega’s pijnigt hij zijn hersens af. Als Amerika een nucleaire aanval in wil zetten, zouden ze dit dan met maar vijf raketten doen? Is het Oko-systeem betrouwbaar, zou het geen vals alarm kunnen zijn? Petrov weet dat de vernietiging in zijn land enorm zou zijn, maar de tegenaanval waarvoor hij opdracht kan geven zou een volledige nucleaire oorlog starten die naar zijn eigen schatting 25 miljoen levens zou kosten aan beide zijden van de Pacific. En dit alleen nog in eerste instantie...

... de tegenaanval zou een volledige nucleaire oorlog starten die 25 miljoen levens zou kosten aan beide zijden van de Pacific.

Hij doet niets, vijftien adembenemende minuten lang. Het enige juiste, blijkt later, als onderzoek heeft aangetoond dat de reflectie van zonlicht op hoge bewolking voor een verkeerde interpretatie van een van de Oko-satellieten moet hebben gezorgd. Vals alarm, zoals Petrov’s intuïtie al zei. Een schande voor de Sovjets en reden waarschijnlijk waarom de luitenant-kolonel nadien noch gestraft werd noch beloond. Na de dood van zijn geliefde vrouw Raja in 1997 verloedert en vereenzaamt Petrov in de anonimiteit van een Moskouse buitenwijk.

Op tournee

De Deense regisseur Peter Anthony zoekt Stanislav Petrov zo’n twee decennia na zijn heldendaad op. Hij wil een documentaire over zijn leven maken. Een goed idee, maar als hij gedacht had dat het makkelijk zou zijn… het scheelt weinig of hij wordt door een vloekende Petrov de deur uitgetrapt. Vele pogingen later registreert de camera een vermagerde oud-militair die rochelend door een vrijwel verduisterde woning scharrelt op zoek naar drank. Toch lukt het Anthony uiteindelijk om Petrov mee te krijgen, naar de uitreiking van een prijs in Dresden en op tournee langs belangrijke plaatsen in Amerika. Deze tournee, versneden met nagespeelde beelden van de nacht dat het voortbestaan van de mensheid in Petrov’s handen lag, vormt het onderwerp van  Anthony’s lange documentaire 'The man who saved the world', die in 2014 verscheen.

Over de Russische tolk Galina Kalinina

Over de Russische tolk die optreedt in deze documentaire wil ik het eigenlijk hebben, Galina Kalinina, een bonkig no-nonsense type dat gaandeweg een naar mijn mening steeds grotere rol neemt in de onthulling van het persoonlijke drama in het leven van Stanislav Petrov. Ik vind het frappant en ook moeilijk te verdragen dat zij voor haar eigenzinnige inzet in geen enkele beschouwing ook maar enige credit krijgt.
Kalinina heeft het zwaar te verduren als stem van de bijna voortdurend ontstemde oud-militair, die over zijn persoonlijk leven weinig kwijt wil en soms bijna schuimbekkend reageert op vragen die hem niet aanstaan. ‘Ik haat die kerel,’ zegt de getergde vertaalster als zij bij de aanvang van de reis vanuit de VS belt met een vriendin thuis, ‘het enige dat hij doet is vloeken en schelden.’

'Ik haat die kerel, het enige wat hij doet is vloeken en schelden.'

Maar ze laat zich niet klein krijgen. ‘Wat deed je moeder toen je vrouw was overleden?’ vraagt ze Petrov op de hotelkamer, met een draaiende camera maar volgens mij op eigen initiatief. ‘Niets,’ antwoordt Petrov. ‘Ze is één keer gekomen na de begrafenis, daarna heb ik haar nooit meer gezien.’ Hij haalt zijn schouders op, maar zijn gezicht verraadt de pijn van diep ingeslagen verlatenheid. Kalinina is verbijsterd. ‘Wat!’ roept ze. ‘Maar dat sta je toch niet toe! Je moet naar je moeder. Je moet het goedmaken!’

Vergeven en vergeten

Galina Kalininka is bewonderenswaardig beslist. Bij verschillende gelegenheden brengt ze het gesprek terug op de moeder van Petrov, een niet al te hartelijk schepsel, zo blijkt uit zijn woorden, die zijn jongere broer als lieveling gekozen had en voor hem vooral onverschilligheid toonde.
Terwijl het gezelschap langs militaire plaatsen trekt en ook enkele filmsterren bezoekt die zijn aangeraakt door het verhaal van de vergeten held, heeft Petrov zijn ideeën over de wereld paraat. Hij was zelf toevallig op de goede plaats op het goede moment, zegt hij bescheiden. Zijn vrees is echter dat er ooit iemand zal zijn die wel die rode knop in zal drukken. Wat zou er moeten gebeuren, wordt hem gevraagd, om dat te voorkomen? We moeten vergeven en vergeten, zegt hij, niet omkijken, maar vooruitkijken.
De wijze woorden drijven Galina tot razernij. ‘Moet je horen wat je zegt!’ gaat ze op de hotelkamer tegen hem tekeer. ‘En je kunt je eigen moeder nog niet eens vergeven!’ 

De wijze woorden drijven Galina tot razernij. ‘Moet je horen wat je zegt!’ 

In een epiloog van het grote verhaal zit het kleine. Petrov belt, terug in Moskou, Galina op. Dat de camera erbij is kan geen toeval zijn, maar gespeeld is het gesprek zeker niet.
‘Ik heb niet veel tijd,’ waarschuwt de vertaalster, 'vertel maar snel hoe het gaat.'
‘Een droevige dag,’ zegt Petrov na wat dralen. ‘Mijn broer is dood. En mijn moeder weet het niet eens.’
‘Stanislav Petrov,’ horen we Galina zeggen op zachte maar besliste toon. ‘Je gaat nu naar je moeder.’
‘Vrouwen...’ zegt Petrov tegen de cameraman of regisseur nadat hij heeft opgehangen, ‘ze worden mijn dood nog eens.’

'Ben jij het, Stanislav?'

Maar het zijn de vrouwen die het weten. En je ziet hoe Petrov hunkert naar de aanmoediging van deze vrouw. In geen enkele beschouwing wordt dit deel van het verhaal goed weergegeven, één tekst beweert zelfs dat regisseur Anthony Petrov overhaalt om zijn moeder te bezoeken. De rol van Kalinina is overal genegeerd, gebagatelliseerd of zelfs geridiculiseerd. Toch is het Galina Kalinina die de verbitterde Petrov na door Peter Anthony van de vergetelheid te zijn gered, weet te ontdooien en hem bijna letterlijk op het spoor van de verzoening zet. Zonder poespas, een kanon van vrouwelijke overtuigingskracht.
Het is een onvergetelijk beeld. De scheldende bullebak die toegeeft, zijn netste kleren aantrekt en met een klein bosje bloemen in de hand aanbelt bij zijn moeder. Ze is in alle staten over de dood van haar lieveling, maar valt tot slot de overgebleven zoon in de armen.‘Ben jij het, Stanislav? Ben jij het echt?’