Yvonne van Osch
 Zakendoen in Albanië #5



Wijn maken in Albanië. Een toekomst vol bouquet


In 2020, midden in coronatijd, kwam aan de voet van de ‘vervloekte bergen’ in Noord-Albanië de droom van vier mannen uit. Ze bouwden een klein maar veelbelovend wijnbedrijf, Kantina Mani. Hun toekomst, denken ze, is vol bouquet.

door Yvonne van Osch, maart 2022, met update mei 2024


wijngaard

Kantina Mani


Die mannen: drie Nederlanders en één Albanees, allen ergens in de veertig, met Sander Niemeijer als de aanjager van het avontuur. Niemeijer werkte als programmamanager voor KLM. Tijdens zijn huwelijksreis in 2009 ontmoette hij op Sicilië de Albanese Fatjon Mani. ‘Fatjon was een van de honderdduizenden,’ vertelt hij, ‘die hun land waren ontvlucht om in het buitenland geld te verdienen. Uit het ruige noorden, nauwelijks opgeleid, de enige zoon naast zes dochters. Zijn naam betekent letterlijk ‘ons geluk’. Fatjons vader was jong overleden, de zorg voor het gezin drukte op hem.’

Vanuit zijn woonplaats Driebergen bleef Sander zijn Albanese kennis volgen. Toen hij in 2012 foto’s zag van een prachtige druivenwijngaard die Fatjon bezig was aan te leggen op het land van de familie, knalde bij hem een verborgen levensader open. Hij was altijd al in voor ongerepte gebieden en experimenteren met fruit. Appelcider, slivovic, stoofperen, wijn… 'Ik wist meteen: daar moet ik heen.’
‘Wat zo mooi was:’ herinnert hij zich, ‘Fatjon zei alleen maar “Okay, welcome” toen ik mijn voornemen om op bezoek te komen kenbaar had gemaakt. Hetzelfde toen ik een ticket had gekocht. En ook toen ik er bijna was. Zou hij er wel zijn, vroeg ik me nog af bij de landing in Tirana. Maar daar stond hij. Het was een van de eerste dingen die ik leerde over de Albanezen: als ze hun woord geven, twijfel daar dan niet aan. Besa, noemen ze dat in de bergen, erewoord.’


fatjon en sander  ura e mesit

Links Fatjon en Sander, rechts de Ura e Mesit



Onontsloten wereld

De eerste indrukken, vertelt Sander, waren overweldigend. ‘De Albanese Alpen, dat is pure, ruige natuur, een onontsloten, mysterieuze wereld, waar salie groeit en cannabis, waar veel vrouwen in klederdracht gaan en mannen geweren dragen. Mensen leven in afgelegen en soms totaal ondoordringbare dorpjes, in familieverband. Op veel plaatsen lijkt de tijd een eeuw te hebben stilgestaan. Lees Edith Durham er maar op na, in High Albania, een boek uit 1908. Ik had het gevoel: dit is het land van onbegrensde mogelijkheden.’
Wijn, daar dacht Niemeijer aan, en een gemarkeerd wandelnetwerk door de bergen. Wat hem  opviel: de Albanezen waren zich nauwelijks bewust van de poëzie en de toeristische potentie van hun land. Ook Fatjon niet in die tijd. ‘De Ura e Mesit, een tachtig meter lange Ottomaanse brug vlakbij zijn geboorte- en woonplaats Gruemirë ten noorden van Shkodër, nu een van de grote attracties van de streek, was voor hem gewoon een in onbruik geraakt ding. ‘Hij klaagde ook,’ vertelt Sander, ‘dat hij geen mensen kon vinden om de druiven te oogsten, omdat alle jonge mannen naar het buitenland vertrokken of in de salievelden werkten. Ik zei: “Er komt een dag dat Nederlanders jou gaan betalen om dat werk te doen.” Hij dacht dat ik stapelgek was. Maar nu zal die dag niet ver weg meer zijn.’


Wijn, wandelen en workshops

In de jaren die volgden kwam de Driebergenaar in zijn vrije weken verschillende malen terug. Hij reisde met Fatjon rond om kansen te spotten, hielp mee bij de oogst. Het paarse goud dat zo verleidelijk lonkte, verdween direct na het plukken in bakken van het land. Fatjon probeerde wel een deel tot wijn te verwerken in de garage van zijn zus, maar de kwaliteit kwam te kort. Hij kon haast niet anders dan de druiven verkopen.



druif  oogst

Druiven en de pluk. Fatjon heeft vooral de karakteristieke, inheemse Kallmet



Onverteerbaar, vond Sander het, dat eindeloze buffelen zonder perspectief. ‘Ik dacht: waarom zouden we niet iets bouwen?’ Hij betrok twee Nederlandse vrienden: Madoc van der Vegte, die aannemer is, en Bralte Keijzer, die reizen voor de zakenwereld organiseert. En toen, op een in raki gedrenkte avond, rijpte spontaan het feestelijk concept dat nu zo goed als werkelijkheid geworden is. Een combinatie van ambachtelijke druivenverwerking, toeristische activiteiten en culinaire feesten. Wijn, wandelen en workshops. Dat moest het worden.

De wijnmakerij zou de basis zijn. Om een idee te hebben van het proces lieten ze een groot vergistingsvat maken en verwerkten een deel van de oogst van 2019. Weer in die snikhete garage van zijn zus. Het was hard werken, maar zowaar! Het stampen en zweten bleek niet alleen grote vriendenverbondenheid en spierpijn te hebben opgeleverd. In het vat was ook nog eens een bemoedigend lekker product ontstaan.



persen  uitzicht

Het perswerk in de snikhete garage, rechts het uitzicht



 
Druiven van Albanië

Op de zonnige hellingen van mediterraan Albanië worden al sinds mensenheugenis druiven geteeld. Bekende inheemse soorten zijn de shesh, de kallmet, de vlosh en de serine. In grote wijnhuizen zoals Kantina Arbëri in Rreshën en Cobo bij Berat kun je terecht voor proeverijen van topwijnen. Sommige bieden daarbij ook eten en slaapplaatsen aan, zoals Uka Farm, volgens een artikel in The Guardian trouwens de enige plek op aarde waar je een glas gekoelde ceruja geserveerd kunt krijgen. De cerujadruif groeit tegen moerbeibomen langs de oevers van het Meer van Ulëz in het noorden en wordt slechts eens in de twee of drie jaar geoogst.

Kantina Mani heeft een combinatie van inheemse Kallmet en buitenlandse druiven zoals Merlot en Tempranillo. De Kallmet is een karakteristieke met veel zon gerijpte druif van rotsige grond vol smaak en aroma.



Gebouw

Door dus naar de volgende fase. Verrassend genoeg was het een zeker virus dat Sander te hulp kwam gesneld. KLM moest door corona van honderden mensen afscheid nemen en ook hij hoorde daarbij. Hij vertrok met een mooie regeling en begon voor zichzelf in een wilde gisting van bestaande liefhebberijen… waaronder het maken van wijn.
Om wijn op verkoopbare schaal te kunnen produceren, zo was inmiddels wel duidelijk, zou er een goed, klimaatbestendig gebouw moeten komen. Aan architecten denk je dan, bouwkundigen. Aannemers, offertes, contracten, bestek. In Gruemirë niets van dit alles. Met een tekening van Sander ging Fatjon naar zijn neef, die het bleek te kunnen doen voor een onwaarschijnlijk laag bedrag. Zelfs Fatjon, die net als de anderen een vierde van de kosten zou dragen, zou zich er geen buil aan kunnen vallen.


Niets op papier

Vanaf dit punt begon de heerlijke zoektocht naar wegen en manieren om het voor elkaar te krijgen. Dat gaat niet zoals in Nederland, laat Sander weten. 'De Nederlandse zakenwereld zal zich er weinig bij voor kunnen stellen, maar vrijwel niets staat op papier en zelfs een bouwvergunning hebben we uiteindelijk niet geregeld. Dat heeft te maken met oude rechten. Na de val van het communisme in 1991 is de eerder door de regering opgeëiste grond aan de bevolking teruggegeven en herverdeeld. Maar in het noorden hebben ze met die verdeling nooit ingestemd, omdat veel land al eeuwen aan bepaalde families toebehoort en die families zelf willen bepalen wat ermee gebeurt. Dus,’ zegt Niemeijer, ‘we hebben een hele tijd aangedrongen, maar toen zelfs de lokale overheid ons afraadde moeilijk te doen over een vergunning, hebben we dat advies maar aangenomen. Overigens niet zonder een klein bedrag aan smeergeld te betalen, want ook dat is in Albanië helaas bijna overal het gebruik. Je kunt je er druk over maken, wat we wel even hebben gedaan, maar als dat is hoe het werkt, hebben we tegen elkaar gezegd, dan moet het maar zo.'


De cultuur van het noorden

De bevolking van Albanië is van oudsher altijd in het noorden het meest autonoom geweest. Zeker in de bergen, omdat mensen er verspreid en afgelegen wonen, wat bestuurlijk lastig is en politiek gezien minder interessant. Politie zie je er nauwelijks. Als er geschillen zijn, worden die onderling opgelost. Soms door bemiddeling, soms met kogels.
Het moeilijk te doorgronden rechtssysteem van de ‘vervloekte bergen’ vindt zijn oorsprong in de kanun, een verzameling uit de middeleeuwen overgeleverde wetteksten, die de eer van de clan, de familie, boven alles stelt. Wordt deze eer geschonden, dan mag dit met bloed worden gewroken, zo luidt de wet van de bergen. Precieze cijfers ontbreken, maar men schat dat jaarlijks nog altijd enkele tientallen mensen in de vervloekte bergen het slachtoffer worden van bloedwraak.
In vroeger tijden kon men naar een kulla vluchten, een versterkt huis, in de hoop dat bemiddeling soelaas zou bieden. In sommige dorpen zijn nog traditionele kulla’s bewaard gebleven. Zoals in Theth, waar deze met hulp van Nederlanders werd gerestaureerd.


Keien


wijnfabriekSinds voorjaar 2021 rijst er op het land van Fatjon een burchtachtig, traditioneel stenen gebouw kaarsrecht en onverzettelijk uit de bodem op: Kantina Mani,met muren van zo’n halve meter die zowel de verzengende Albanese zomers als de ijzige winters weerstaan met temperaturen die ideale gisting garanderen. De keien – mooi detail, zijn voor een deel afkomstig uit Fatjons ingestorte geboortehuis, en het houtwerk werd gezaagd uit kastanjehout van de plaatselijk houtvester, die er een geweldige klus aan had. Veel gesjouw is het geweest, veel overleg, verhitte telefoongesprekken, improvisatie. Teleurstelling ook, als bestelde spullen niet kwamen of de kwaliteit ervan niet goed genoeg was. ‘Maar wat overheerste,’ zegt Sander, ‘was absoluut het plezier en de inspiratie.’ Het stoffige dorpje Gruemirë heeft er een hoop fans bij gekregen, en niet alleen uit Nederland. ‘Veel mensen uit de omgeving waren sceptisch toen ze ons met keien zagen slepen. “Ouderwets!” riepen ze. “Dat kan toch ook met gips en polyester!” Nu ze het in alle traditionele glorie zien staan zijn ze trots. En daarbij merken ze ook hoe de omgeving kan meeprofiteren. Stoelen voor de workshopruimte bijvoorbeeld. Die hebben we laten maken in een plaatselijke werkplaats. En een familie in de bergen maakt onze wijnvaten van Albanees eiken.’


wijn  opening

In mei 2021 is Kantina Mani geopend door de Nederlandse Ambassadeur in Albanië. 'Een feestelijk en ontroerend moment.'



Avontuur

Misschien zijn die bergen lang niet zo vervloekt als ze worden genoemd? Voor vier mannen is Kantina Mani een droom die uitkomt. Een commercieel doel hebben de Nederlanders niet per se. Zij zien de wijngaard vooral als een plek waar zij feesten kunnen vieren en leuke plannen tot ontwikkeling kunnen brengen. Voor het eerst is de oogst van Fatjons land professioneel geperst, gegist, gebotteld en gerijpt. Gesprekken met importeurs zijn gaande. Er wordt gezocht naar een smaakprofiel dat het volle karakter van de inheemse kallmet combineert met lichtere druiven. En mogelijk, denkt Sander, dat de wijn dan in de toekomst ook op bescheiden schaal in Nederland te verkrijgen zal zijn.
Ondertussen wordt aan de toeristische tak gewerkt. ‘We hebben contact met een Italiaanse bureau dat helpt bij het ontwikkelen van wandelpaden, en zoeken samenwerking met toeristische ondernemers in de buurt. Het wordt denk ik alleen nog maar mooier.’


Sander’s raad aan Nederlanders die flirten met het idee ook iets te beginnen in een Balkanland?

  1. Verdiep je in de cultuur, lees over de geschiedenis van de streek
  2. Ga er een paar keer heem om te kijken of het iets voor je is, ervaar het!
  3. Zorg dat je een vriend vindt die ter plaatse dingen regelt (in het noorden liefst een man)
  4. Verwacht niet dat die dingen gaan zoals gepland maar vertrouw op die vriend en de vindingrijkheid van de Albanezen
  5. Zorg wel dat je tijd vrijmaakt om spontaan naar de plek toe te gaan en investeer in je relaties ter plaatse
  6. Geef de mensen respect, heb geduld en zorg dat je het leuk hebt



Update van mei 2024

Camperplaats en lam aan het spit


overzichtHet is ploeteren geweest voor de mensen van Kantina Mani, vertelt Sander Niemeijer in mei 2024. Zo heeft een combinatie van regen en broei in 2023 een deel van de oogst verpest, en blijkt het moeilijk voor Fatjon om goede krachten te vinden en te binden. Evengoed zijn de wijnen van Kantina Mani bezig met een langzame veroveringstocht in het noorden van Albanië en zelfs op bescheiden schaal in Nederland. Bekijk hier het aanbod op Sander's webshop.
 
De belangrijkste verandering is de aanleg van een camperplaats met buitenkeuken in 2023 aan de rand van de wijngaard. De camperplaats blijkt geweldig in trek bij ruige reizigers die graag lammeren roosteren aan het spit (temidden van levende have). In de buitenkeuken worden workshops wijn, raki en baklava maken gegeven en fantastische vijfgangen maaltijden geserveerd.

Het is hard werken, kortom, maar de toekomst in Gruemirë is nog onverminderd vol bouquet. Bekijk hier het aanbod van Kantina Mani en volg het bedrijf op instagram





Albanië bij de EU


In maart 2020 kreeg Albanië groen licht kreeg voor het starten van onderhandelingen over toetreding tot de EU. In de aanloop naar het lidmaatschap wil ik graag schrijven over kansen voor Nederlands-Albanees partnerschap.

Ken je Nederlanders die in Albanië een bedrijf hebben of goederen uit Albanië importeren? Laat het weten. Bel 06-37313100 of mail





Terug naar het overzicht van Zakendoen
Naar welkom




Tekstbureau Yvonne van Osch
Binnenkadijk 117, 1018 ZE Amsterdam
opschrift@tip.nl | 06-37313100


mail linkedin twitter