Yvonne
van Osch
Zakendoen in Albanië #2
Made in Albania...
huh?
Veel
Italiaanse
mode is in
Albanië gemaakt. Waarom zien we dat niet aan het label?
Albanië verdient beter. En het kan! Er zijn
geweldig
kansen voor Nederlandse ondernemers - als
corona is uitgewoed.
Het mooie is: met weinig extra maak je al veel verschil.
door
Yvonne van Osch, 1 oktober 2020
Italiaanse mode staat voor kwaliteit en tijdloze elegantie. Hoe gek is
het eigenlijk dat veel van die sjieke merken - Gianfranco
Ferré, Max Mara, Roberto Cavalli – voor weinig
geld in buurland Albanië zijn gemaakt zonder dat je het ziet?
Italiaanse producenten
brengen patronen, stoffen en accessoires naar de Albanese fabrieken,
waar er kleding van wordt gemaakt. De kleding gaat terug naar
Italië. En daar, in de
meeste gevallen, wordt het label ingenaaid. Wat er op het label
staat? Made in Italy.
Modeshow van TVZ in Sao
Paolo. Foto: Nappy (TVZ heeft niets met dit
stuk
te
maken.)
Cut make trim
Cut make trim (CMT) heet de methode, die ook in andere landen wel wordt
toegepast. Producenten besteden het knippen, naaien en afwerken uit. Zo
houden ze het eigendom over de ontwerpen en controle over de productie.
Tegelijkertijd kunnen ze de loonkosten beheersen, zeker in het geval
van Albanië. Omdat de Albanese kledingfabrieken vaak draaien
op maar één of enkele klanten,
kan die klant bijna eisen wat hij wil.
Wat betekent dit voor de werknemers? Modedeskundige Veerle Luiting deed
in 2015 voor MVO Nederland onderzoek naar de Albanese kledingindustrie.
Ze bezocht onder meer CityTex, een van
de weinige fabrieken in Albanië bekend als sociale
onderneming, wat inhoudt dat er veilig wordt gewerkt, dat
werknemers geregistreerd zijn en dat ze het wettelijk minimumloon
verdienen. Het
minimumloon was toen, schrik niet, omgerekend ongeveer 180 euro per
maand. Inmiddels ligt dat rond 210 euro, maar ook dit is een bedrag
waar je, zeker met een gezin, niet van kunt leven. En dan hebben we het
nog niet over de
ongeregistreerde arbeiders.
Stel je even
voor: vaak kun je het maandloon van een geregistreerde Albanese
fabrieksarbeider in de PC Hooftstraat op
prijskaartjes voor één shirt zien staan dat zo'n
arbeider gemaakt heeft.
Competitief
Veerle
wil geen bad guys
aanwijzen, zo vertelt ze in een presentatie
over haar
missie. Iedere ondernemer probeert competitief te zijn, dat is een
natuurwet. Maar dit systeem dat mensen en fabrieken mangelt,
moet
en kan anders, vindt zij. Het meest was zij geraakt door een
naaister in een andere fabriek die onverwacht haar hart opende tijdens
een gesprekje
achteraf. 'Je komt
op een punt dat het niet meer uitmaakt hoeveel je verdient,' zei die
vrouw. 'Te weinig is te weinig. [--] Maar het is niet alleen het geld.
Het
gaat ook om waardigheid. We worden behandeld als machines. Ik ben geen
machine. Ik ben een moeder. Een echtgenote. Een vrouw. Ik heb een
naam.' In de fabriek waar ze werkte, was ze 'letterlijk' een
nummer.
Geld en
waardigheid. Wat is daarvoor nodig? Waar liggen de kansen voor
Nederlandse ondernemers die sociale verantwoordelijkheid naast het
maken van winst ook
belangrijk vinden? De kansen
zijn er, denkt Veerle
Luiting, die tussen 2016 en 2019 al veel zag veranderen. Ga het gewoon
proberen. Albanië is nog geen
EU, er is geen vrij verkeer van goederen, dat maakt het net iets
lastiger. Je moet
ook echt zorgen dat het
papierwerk op orde is en dat de regels in de fabriek worden nageleefd.
Maar
er is wat te winnen. Het land is dichtbij en goed te bereiken. Er wordt
kwaliteit
geleverd en de prijzen zijn ontzettend laag, zelfs als je bereid bent
veel meer te
betalen dan het absurde minimumloon. Met een klein beetje extra kun je
al een ongelooflijke impact hebben.
Differentiëren
'Laten we differentiëren,
kijken naar andere bedrijven die een
bijdrage aan de waardeketen leveren,' zegt Gojart Smaja, een van de
gewaardeerde Albanese partners in het onderzoek, die zijn land een
groter deel van
de
koek gunt dan cut make trim. 'Laten we zien hoe ver we komen met
full-package oplossingen.'
Albanië
is een land met een geplaagde en cultureel gelaagde
geschiedenis. Veel oudere
Albanezen kampen met het trauma van het
onderdrukkende regime, dat tot 1992 duurde en waarvan de
erfenis op veel plaatsen nog pijnlijk vertegenwoordigd is.
Maar
een
nieuwe post-communistische
generatie staat te dringen aan de poort,
heeft Veerle gezien. Jonge mensen die gevoelig zijn voor sociaal en
duurzaam ondernemen. Ze durven niet teveel ambitie te
hebben. Als hen gevraagd wordt wat ze denken na hun studie te gaan
doen, zeggen ze: naar het buitenland, een callcenter, hetzelfde als
mijn moeder... Maar bij de kleinste zweem van een ander perspectief
beginnen hun
ogen te glimmen. 'We willen alles doen wat nodig
is, verwoordde
een student het gevoel van een grote groep. 'Maar alles wat we
nodig hebben, is
een kans.'
De
Albanese
kledingindustrie en corona
- fabrieken:
800
- werknemers:
70.000
- aandeel
in export: 40%
- aandeel
vrouwen: 95%
Zo waren ongeveer
de cijfers van de industrie tot april 2020. Maar zoals te
vrezen was,
heeft het coronavirus dramatisch toegeslagen, juist in deze
sector. CityTex,
de sociale onderneming die ook in dit stuk wordt genoemd,
behoort
tot de getroffen partijen. De fabriek, die de
laatste jaren vooral leger- en politie-uniformen voor Italië
en Duitsland maakte, zag de orders na juni dit jaar opdrogen en draait
nu door op een heel laag pitje. Volgens directeur Gjergji Gjika
geldt dit, ondanks recente orders voor
de productie van mondmaskers, voor wel 80% van de fabrieken. Niet
één draait op volle capaciteit.
De regering heeft werkloos geraakte arbeiders een eenmalige compensatie
aangeboden en probeert met garanties de export op gang te houden. Maar
volgens Gjika, die ook voorzitter van de beroepsvereniging is, zijn
banken nauwelijks bereid om leningen te verstrekken aan fabrieken zelf.
Daarbij helpt het
niet, zo merkt hij op, dat de kledingsector elke maand bijna 40% van
zijn
winst aan
belastingen af moet dragen. Al met al is
Gjika bang dat slecht een klein
aantal fabrieken de coronacrisis zal overleven. (Bron: Reuters,
mei 2020)
Reden te meer voor wat
Nederlandse ondernemersinput
In
2019 was
Veerle Luiting te gast
bij Sanir en Sandro voor de The Balkan
Talks,
waar ze sprak over de Albanese textielindustrie en kansen voor
ondernemers. Klik op de foto om het filmpje van de podcast te zien.
De presentatoren
van de podcast runnen de Western
Balkan Business Group
(WBBG), een netwerk dat kan helpen een onderneming in de Balkan op te
zetten.
In Nederland is een
handig platform daarvoor Zakendoen in
Albanië.
Adviseur en mede-oprichter Ellen van der Lei woonde zelf
lange tijd in Albanië. Ze vertelde erover in juli 2018 in de
podcast van New
Business Radio
Tekstbureau Yvonne van Osch
Binnenkadijk 117, 1018 ZE Amsterdam
opschrift@tip.nl | 06-37313100
