Oliemannetjes en -vrouwtjes gezocht

Het aantal initiatieven voor ouderen in Amsterdam Centrum is enorm. Toch landt het aanbod voor geluk bij lang niet iedereen. Hoe kan de gemeente helpen? Uitstekende vraag voor het derde Meedenkgesprek Zorgzame buurten, op 19 november 2024.

Yvonne van Osch, november 2024




Wat direct naar voren komt: veel meer hoeft er niet bij. De hele stad en zeker het Centrum ritselt al van clubs en activiteiten. Punt is, zegt stadsdeelwethouder Lotte Terwel, die met de meedenkgesprekken de kleur zoekt in een naar grijs zwemende toekomst: niet iedereen weet ze te vinden. Hoe brengen we wat er al is beter bij elkaar? Hoe zorgen we dat iedereen het aanbod kent? En hoe krijgen we ook de mensen die zich achter geraniums en gordijnen verschuilen erbij? Kom met ideeën, zo roept Terwel op in de Uilenburgersjoel, die ditmaal voor de ontmoeting is opengesteld. Hoe concreter, hoe beter. De gemeente, zegt Heidi Hofman, programmamanager ouderen en dementie in het centrum, wil vooral faciliteren (zie onder in rood).

Pannetje soep

De grote meerderheid van ongeveer 100 aanwezigen gaf het bij het eerste verkenningsrondje al aan. Sociale cohesie is ontzettend belangrijk. Elkaar ontmoeten, een praatje, een pannetje soep. Maar hoe komt het dat zoveel mensen toch niet meedoen?

Anna Riemersma is programmamanager Informele Zorg bij zorgaanbieder Cordaan. Onbekend zijn met het aanbod is maar één ding, zegt zij. Niet durven is een ander probleem. Zij startte het project Proeftuin D’Oude Raai in De Pijp. Een leuke gemêleerde buurt, waar toch een aanzienlijke groep onder de sociale radar leeft. Ouderen zonder netwerk, mensen met een beperking, 50+ mannen die, al dan niet na een scheiding, kampen met verslaving en isolement. Zorgmijders. Zelfs een persoonlijk briefje is voor veel van deze mensen niet genoeg om hen naar het buurtteam te krijgen. Je moet ze letterlijk bij de hand nemen, zegt Riemersma.

Thuiscoach

In de proeftuin wordt een zogenoemde thuiscoach ingezet. Iemand die contact heeft met alle maatschappelijke partners en zorgpartijen in de buurt. De thuiscoach doet haar best ook met zoveel mogelijk  verborgen buurtbewoners in contact te komen, op straat of bij hen thuis. Het kan even duren, maar de meeste bewoners ontdooien uiteindelijk toch door de persoonlijke aandacht. De stap naar buiten wordt dan een stuk makkelijker.
Zie het maar als Haarlemmerolie, zegt Riemersma. Is de stap eenmaal gemaakt en merken mensen dat ze zelf ook wat te bieden hebben, dan zie je zelfs verrassende dingen gebeuren. Een vrouw startte een cursus vazen maken, een man werd buurtconciërge, een groepje begon samen een vast koffierondje bij Café Gambrinus. In twee jaar tijd heeft de thuiscoach – een betaalde functie waar nog reguliere financiering voor wordt gezocht - zo’n 100 mensen ondersteund.

Human Forever

Uitgaan van eigen kracht is het toverwoord. Ontschotten, domeinen overstijgen, niet zo vastklampen aan regels en doelen van organisaties! Precies dat waar ouderenzorgridder Teun Toebes al jarenlang een lans voor breekt. Toebes maakte samen met regisseur Jonathan de Jong de film Human Forever, over ouderenzorg in 11 uiteenlopende landen. Moldavië, het armste land van Europa, was de grootste verrassing. Je zag dansende mensen in kale gangen, dementeren leek veel meer deel van het gewone leven, hoe armoedig ook.

Toebes’ conclusie: het gaat niet altijd om meer voorzieningen of meer geld. Het gaat vooral om liefde, interesse in de ander. Luisteren. Hoe de onvermijdelijke zorg voor het geheugenloze lichaam geregeld moet worden - het wassen, verschonen, aankleden, het sussen en branden blussen en reageren op 100x dezelfde vraag van aan de staat toevertrouwde ouderen met dementie – die vraag bleef hier onbeantwoord.

Retro-innovatie

Informele zorg is prachtig, werd links en rechts wel volop beaamd. Maar je kunt medemenselijke warmte en hulpvaardigheid niet afdwingen, want dan institutionaliseer je net zo hard. Toch is het goed om te werken aan een klimaat waarin omkijken naar elkaar (weer) meer vanzelfsprekend is. Retro-innovatie, had gespreksleider Yinske Silva het al treffend omschreven. Terug naar het touwtje uit de brievenbus! Wat zou daarbij kunnen helpen?

Leuke ideeën uit de tafelgesprekken:

• Laat zien wat er is! Stadsdorpen, buurtkamers, verenigingen, netwerken. Stadshart heeft hiervoor een prachtige geel/roze folder uitgebracht, doe dit voor alle stadsdelen
• Stel een makkelijk nummer in voor eerste hulp en verwijzing bij welzijnsvragen. Er zijn natuurlijk meldpunten zoals de Meldpunten Zorg & Woonoverlast, maar wie kent de nummers daarvan uit zijn hoofd?
• Ga met grote hotels zoals Krasnapolsky, Amstel en Marriot in gesprek. Zij willen graag iets doen voor de buurt
• Betrek ondernemers; ook zij hebben ideeën, bv voor koffiecorners of dubbelfuncties
• Geef medewerkers van Buurtteams meer scharreltijd voor hun rol als Buurtverbinder
• Zet meer Preventief huisbezoek in, buurtcoaches, de buurtregisseur, de wijkagent, een ‘wandelende sociale kaart’
• Zorg ook dat mensen met een verbindende functie herkenbaar zijn

---

• Verbinding stimuleren tussen buurtinitiatieven (zoals stadsdorpen en wandelclubs) en officiële organisaties zoals het buurtteam, CentraM en Dock. De laatste kunnen bijvoorbeeld ondersteunen met kennis, faciliteiten zoals printers, of ontmoetingsruimte
• Zorgen dat het aanbod toegankelijk is voor iedereen. Fysiek, bijvoorbeeld als er een traplift of brede deur moet komen voor mensen met een rolstoel. Of sociaal, bijvoorbeeld als het gaat om vroege begeleiding van mensen met dementie naar buurtinitiatieven zodat eventueel onbegrepen gedrag daar zachter kan landen

---