De ouderenwoning van de toekomst? Gelijkvloers en lekker met elkaar

Waar en hoe kan de exploderende groep ouderen met afnemende weerbaarheid straks gehuisvest worden? Aan dromen, ideeën en initiatieven ontbreekt het niet, zo bleek 8 juli 2024 tijdens de eerste van een serie meedenkgesprekken georganiseerd door Stadsdeel Centrum. Maar de uitvoering zal nog wat voeten in de aarde hebben.


Gepost door Yvonne van Osch op 7 november 2024

---

Geclusterde woonvormen met een kroeg, een filmzaal, een kluskamer en voorzieningen op loop- of rolafstand onder één dak, daarbij een centrale balie en zeeën van liefst groene ruimte om elkaar – jong en oud - te ontmoeten en leuke dingen te doen. Aldus – vrij vertaald, een droom van de ouderenwoning van de toekomst, zoals die in Amsterdam centrum blijkt te leven.

Stadsdeelwethouder Lotte Terwel voelt de druk. Rond 2030 zal het huidige aantal 85-plussers  in het centrum verdubbeld zijn. Waar moeten al die mensen wonen? Hoe zal de zorg geregeld zijn, het sociale verkeer? Ze hoopt dat goede ideeën, kansen en doe-kracht elkaar op tijd zullen vinden. Daarom heeft ze een serie meedenkgesprekken op touw gezet onder de titel Zorgzame buurten.
Aan de deelnemers van de aftrap van de serie zal het niet liggen. In de zaal van de Keizersgrachtkerk een kleine honderd overwegend witte en fit uitziende pensionado’s die als bewoner en/of vrijwilliger gekomen zijn, naast een grote groep professionals uit de wereld van bouwen, zorg en wonen.

Grijze tornado

De vraag die dus op tafel ligt: hoe kunnen we voorsorteren op de grijze tornado die zeker gaat komen? Op dit moment heerst de (relatieve) stilte voor de storm. Een inventarisatie van kwartiermaker ouderenzorg Sanne van der Lelij laat zien dat de meeste 65-plussers  in het centrum zeer tevreden zijn én met de woning én met de buurt waarin ze wonen. Meer dan de helft van de respondenten denkt absoluut niet aan verhuizen in de komende twee jaar. Zorgen over later leven echter bij vrijwel iedereen. Komen we straks de trap nog op, hoe krijgen we geschikte zorg in huis, waar laten we de scootmobiel, en wat gebeurt er als vrienden wegvallen om ons heen?

Drempelhulp en slimme deurbel

Het harde gedeelte is nog maar de helft van het vraagstuk, zo geeft Van der Lelij aan. Er is naast voldoende bouwcapaciteit (tot 2040 stadsbreed 23.000 woningen erbij) al een aardig potentieel aan toekomstbestendige woningen en woningen die je aan kunt passen. Maar die bestendigheid is slecht verdeeld – denk aan jongeren op de begane grond en in galerijflats die juist geschikt voor ouderen zijn - en de doorstroming is minimaal. Woningruil of initiatieven als Van groot naar beter blijken in praktijk maar moeizaam van de grond te komen. Wie goed zit, blijft lekker zitten.
Even belangrijk is verder de sociale context. Leuk zo’n drempelhulp, douchebeugel of slimme deurbel, maar als mensen vervolgens doodgaan van eenzaamheid en verveling schiet je er in de zin van een gelukkige stad nog niet veel mee op.

Lang Leven Thuisflats

Samen zorgen is daarom het credo. Een ideaal verwerkt in het concept van de Lang Leven Thuisflats waaraan op dit moment ook in Amsterdam gewerkt wordt. Een mooie samenwerking tussen wooncorporaties en welzijnsorganisaties.
Ja, geweldig… zegt iemand in de zaal, maar als die corporaties ons dan zo goed gezind zijn, waarom toch steeds dat verkopen van sociale huurwoningen? En waarom neemt de gemeente niet meer regie hierin? De kwartiermaker snapt het sentiment, ze hoort het vaker. Maar corporaties, zegt ze, hebben een bepaalde handelingsruimte nodig, ook om nieuwbouw te realiseren. De gemeente heeft daar afspraken over.

Zelf achter de balie

Willemijn Souren is programmamanager bij Woonzorg Nederland, een landelijke woningcorporatie voor ouderen die in Amsterdam onder meer wooncomplex De Flessenman en De Bouwmeester heeft en nu de laatste hand legt aan het wooncomplex Stadsveteraan voor 55-plussers in het Amstelkwartier. Bijzonder aan dit laatste is dat van tevoren huurders zijn gezocht en zij een aandeel kregen in de ontwikkeling van het gebouw en de diensten. Een warm advies van Souren: leer je bewoners kennen, betrek ze bij het proces en doe af en toe een stapje terug. Een verrassing was bijvoorbeeld dat mensen geen bibliotheek en fitnessruimte wilden zoals Woonzorg had bedacht, maar liever een kluslokaal en culturele ruimte. Ook wilden ze zelf bij toerbeurt achter de balie zitten, in plaats van iemand van buiten aan te trekken.

Mix van bubbels

Zoek vooral naar wat mensen kunnen, vindt ook Thomas van Leeuwen, architect bij D/Dock, een innovatief ontwerpbureau dat bijvoorbeeld de binnentuin van het Sarphatihuis ontwierp. Een modelplek voor samenkomsten van jong en oud, open en beschut tegelijk, met telkens nieuwe gebruikers en gebruiksvormen.
Van Leeuwen was zelf een van de gelukkigen die in het nieuwe Sint Jacob terecht kon. De nieuw gebouwde ouderenappartementen bleven daar vanwege de vrije sectorprijzen voor een deel leeg, waarna de verhuurder besloot de huur ook voor anderen open te stellen. Het resultaat, in de ogen van Van Leeuwen:  een leuke, levendige mix van bubbels (lees: rijke bubbels). Zijn advies is de ontmoeting tussen jong en oud niet op te leggen en vooral uit te gaan van de vraag wat je voor elkaar kunt doen. En een tip: wil je ook werkenden bij activiteiten betrekken, organiseer ze dan buiten kantoortijden.

Hotel ombouwen tot appartementen

Welke do’s en don’ts zijn er verder, wat vindt de zaal ervan? Moderator Yinske Silva, die de avond soepel en met humor aan elkaar gepraat heeft, zet de belangrijkste wensen uit de tafelgesprekken ter afsluiting op een rij:

•    verbinding, verbinding, verbinding
•    voorrang voor de buurt
•    geen zorgdwang in het contact tussen jong en oud (geef jongeren liever studiepunten als ze zorg geven)
•    een centraal informatiepunt over ouderenhuisvesting
•    meer mogelijkheden om te ruilen
•    ook koopwoningen betrekken; meer mengen van koop, huur en sociale huur
•    verdiepingen van leegstaande kantoren tot woningen verbouwen (bestemmingsplannen zeggen nu nog nee)
•    hotels ombouwen tot appartementen
•    en een mustsee voor de gemeente als het gaat om sociale huur: Tegenlicht Expeditie Beter Nederland, over het sociale huurbeleid in het Oostenrijkse Graz en hoe mensen met weinig geld in prachtige huizen wonen

---