Yvonne
van Osch
Literaire punch #8: het menselijke
Literaire punch #8: het menselijke
Wat wil je zien?
Een Britse recensente vergeleek de verhalen van Alice Munro met opgetuigde zeilschepen in een fles. Je zou ze ook kunnen zien als uitnodiging om deel te nemen. Hier is een telescoop, hier een microscoop, wat wil je zien?
Gepost door Yvonne van Osch op 14 augustus 2015
Canadian Girls in Training
Je kent ze, die mensen, of het nou een 19-de eeuwse predikant is, een oude hippie of de door pech verziekte leidster van Canadian Girls in Training. Het zijn mensen zoals mensen zijn, vol idealen en ambities, maar ook vol fouten en duistere randjes. Ze zijn wijs, verwonderen zich en twijfelen, maar vertonen ook dom, kinderachtig en onhebbelijk gedrag, raken in drama's verzeild en bezeren zichzelf en anderen. Het mooie bij Munro is: ze laten zich evengoed niet klein krijgen. Er is drama, pech en pijn, maar ook acceptatie, troost en soms zelfs leedvermaak en wraak.
Met elke nieuwe titel open je een deur - naar een keuken, een kamer, de veranda - en zie je ze zitten, die mensen. Je kijkt ze recht in de ogen en recht in het hart. Je ziet hun tics en bewegingen en je snapt ze in een oogwenk. En dan? Dat is het wonderbaarlijke van Munro's stijl. Voor je je nestelt in het plaatje, gaat het raam open en word je door een windvlaag meegezogen. Het grotere plaatje in, het verleden, wat er gezegd en gedaan is, hoe het allemaal zo kwam.
Telescoop en microscoop
Lucy Hughes-Hallett zocht in de Sunday Times vele jaren geleden woorden voor die stijl. De verhalen, schreef ze 'seem to contain infinite space within the nutshells of their neatly fitted narratives ... Munro is unintimidated by the convention which decrees that a short story has a capacity only for a single eloquent incident. Hers contain whole lives, several to each story, which between them span generations and continents.
Ik heb het gemerkt!
De Britse recensente vergeleek de verhalen van Munro met miniaturen van opgetuigde zeilschepen in een fles. Ik ervaar ze vooral als uitnodiging om deel te nemen. Hier is een telescoop, hier een microscoop, wat wil je zien?
A real life
Een prachtig verhaal vond ik bijvoorbeeld A real Life uit de in 1994 verschenen bundel Open Secrets. Het begint zo:
A man came along and fell in
love with Dorrie Beck. At least, he wanted
to marry her. It was true.
"If her brother was alive, she
would never have needed to get married," Millicent said. What did she
mean? Not something shameful. And she didn't mean money either. She
meant that love had existed, kindness had created comfort, and in the
poor, somewhat feckless life Dorrie and Albert lived together,
loneliness had not been a threat.
Een arm, wat pover leven? Dorrie Beck vormt het hart van dit verhaal, maar het is vooral Millicent die we leren kennen. Zij is getrouwd met Porter, die ondanks zijn bezit van grote stukken grond en boerderijen door de omgeving als boer wordt gezien, reden waarom Millicent gerust mag klussen voor de kerk maar op geen enkele theepartijtje echt welkom is. Millicent laat het er niet bij zitten. Ze begint haar eigen soirées, waarbij ze vriendin Muriel uitnodigt voor sjeu en pianospel en Dorrie voor het zwaardere werk.
Op een avond komt de plaatselijke Anglicaanse predikant op bezoek met een Britse gast, Mr. Speirs. De gast valt als een blok, niet voor de flamboyante, dweepzieke Muriel of voor Millicent die zich, haar onzekerheid verbijtend, uitput in tekenen van fijne beschaving, maar voor de ongepolijste charme van Dorrie Beck, de stevige vrouw met sproeten als paarse stippen, naar wie een man uit het dorp een paard heeft genoemd.
Dorrie Beck
Dorrie woont op het land van Porter. Haar broer is een jaar geleden overleden. Is ze eenzaam? Ze vindt zinnelijk geluk in jagen en stropen, weet alles van geweren en kan leven van de verkoop van huiden als het moet. Ze deelt haar prooi graag met mensen 'on Relief'. Simpel als het mag zijn, zo gemankeerd als Millicent het leven van Dorrie voor zichzelf geschetst had, is het allerminst.
Een aanzoek van Mr. Speirs en zijn uitnodiging in Australië te komen wonen, volgt al snel. Dorrie maakt er weinig woorden aan vuil. Het zijn vooral Millicent en Muriel die erdoor in staat van vervoering raken. Ingespannen en vol verwachting buigen ze zich wekenlang over de voorbereidingen. De jurk, de sluier, bruidsmeisjes, het menu.
Je voelt het al aankomen: kort voor de bruiloft krijgt Dorrie koudwatervrees. Ik kan hier niet weg, zegt ze tegen de toegesnelde Millicent.
Een paar seconden, zo zie ik het voor me, verzinkt Millicent in zichzelf. En dan verricht ze - weet ze het op dat moment? - met de wijsheid van een moeder een ongelooflijk genereuze heldendaad. Ze liegt dat ze Dorrie's huis verkocht heeft. Dorrie heeft geen keuze meer, ze zal wel moeten trouwen en vertrekken!
"He'll take you everywhere!" fluistert Millicent als het uur gekomen is. "He'll make you a queen!" Het verlekkerde in haar stem vertelt een verhaal op zichzelf. Deze vrouw heeft haar verloren dromen - leven in welstand, liefde en avontuur, zoals ze zelf gewild had - op Dorrie geprojecteerd.
Koningin van Tonga
Eén witregel, een windvlaag, en dan, zo blijkt uit een brief met foto van Dorrie, is Dorrie zo dik als de koningin van Tonga. De oorlog was gekomen en had een eind aan elk idee van reizen gemaakt, Wilky was overleden. Ze redde zich best. Op haar landgoed verbouwde ze suikerbiet, ananas, katoen, pinda's en tabak. Ze reed paard en had geleerd te vliegen.
Later kwam ook de kans te reizen nog. Dorrie stierf in de jaren vijftig, in Nieuw Zeeland, terwijl ze een vulkaan beklom. Een sprookje was het niet geweest, maar wel wat je noemt A real life.
Het is even vreemd en spijtig ineens door een telescoop te moeten kijken. Maar dan zie je ook op afstand de details. Zeker omdat je Dorrie al kent. En Millicent?
Millicent
had told
everybody what she had said she would not mention. She took credit,
naturally. She recalled her inspiration, her stratagem, with no
apologies. "Somebody had to take the bull by the horns," she said. She
felt that she was the creator of a life - more effectively, in Dorrie's
case, than in the case of her own children. She had created happiness,
or something close. She forgot the way she had wept, not knowing why.
Het is ontroerend. Wij wisten het allang toch? De pijn en de nijd, een verscheurdheid misschien tussen vriendschap en jaloezie? Alice Munro hoeft niet al te expliciet te zijn om haar creaties te animeren. Ze laat de lezer alle ruimte voor eigen projectie, voor fantasie en empathie. Met één leidende overtuiging. De mens verknalt het soms, maar is van nature geneigd tot alle goeds.
Wat anderen ook mogen zeggen.