Talk of the town #64 in Pakhuis de Zwijger 25/9/14

Geschreven door Yvonne van Osch

Afgelopen dinsdag (23 september 2014) hebben 14.000 Amsterdamse gemeenteambtenaren een brief van hun werkgever gekregen. Wat er gaat gebeuren, waarom het nodig was en wat het voor hen betekent of zou kunnen gaan betekenen. Goed nieuws, slecht nieuws? ‘Van slechts honderd mensen is nog niet duidelijk of ze misschien boventallig zullen worden,’ zegt Arjan van Gils. ‘In die zin is er geen banenverlies.’

 Arjan van Gils tijdens de presentatie talk of the town #64,  september 2014

Je zou het een voor de Amsterdamse gemeentesecretaris kenmerkende manier van formuleren kunnen noemen. Pragmatisch positivisme overheerst in elke zin. Hoe het dan precies zit? Hoor eens, de tijd van navelstaren is voorbij, we moeten vooruit. Van Gils is naar Pakhuis de Zwijger gekomen om voor een ongeveer honderdkoppig publiek van betrokken en deels bezorgde stadsmakers, ondernemers, ambtenaren en burgers licht te werpen op de achtergronden en uitwerkingen van de veranderingen die in de gemeentelijke organisatie ophanden zijn. 

Spaghetti

Eerst de schets van Amsterdam anno nu: zeven stadsdelen met hun eigen bestuur, 50 stadsloketten, een spaghetti aan informatiestromen, ondoelmatigheden zoals karretjes van de reiniging die stilstaan in West terwijl er in het Centrum na Koninginnedag tekort aan is, bouwprojecten die stagneren door bureaucratie en het spel van beleggers. Het kan beter, sneller, moderner, én goedkoper. En dat zal ook wel moeten, aangezien bovenop dit alles een aantal grote taken in het domein van jeugd en sociaal kwetsbaren niet alleen naar de gemeenten toekomen maar ook voor dertig procent minder geld moeten worden uitgevoerd. Zoals vroeger zal het nooit meer worden, helpt Van Gils ons naar de realiteit.

Samenspel

Zelf begon de gemeentesecretaris twee jaar terug als eerste adviseur van het college van B&W in Amsterdam met de opdracht een blauwdruk te maken voor de nieuwe stad. ‘De verzamelde plannen besloegen 1800 pagina’s,’ vertelt hij. ‘Je vroeg je af: wie zou dat gaan lezen?’
Met het schetsen van de hoofdlijnen verdween ook zijn eigen scepsis. Het belangrijkste, aldus Van Gils: 
1) We moeten van buiten naar binnen, dienstbaar zijn. Uitgaan van wat goed is voor de stad en dat proberen te realiseren. 
2) We moeten met één gezicht naar buiten, zoals nu bijvoorbeeld met Amsterdam Economic Board gebeurt (platform dat zakelijke initiatieven vertegenwoordigt en verbindt). 
3) Er moet meer samenspel zijn tussen bestuur en organisatie. Denk aan het debacle met de noordzuidlijn. Hierin heeft het bestuur de regie teveel uit handen gegeven; de organisatie heeft het bestuur te laat in de problemen gekend.

Scharrelruimte

Alles voor de stad. Een woord dat vaker valt is ‘scharrelruimte’. Balans tussen regie en ruimte voor initiatieven. Goede ideeën van ambtenaren, burgers en organisaties moeten worden verwelkomd in plaats van ontmoedigd, vindt Van Gils. Aan het apparaat de taak knelpunten zoveel mogelijk weg te nemen. En dit alles als het kan per gebied en in samenwerking met alle partners, zoals medici en paramedici, maatschappelijk werk, schuldhulpverlening, buurtregisseur, politie, woningcorporaties, bewoners en winkeliers.

‘Culture eats strategy for breakfast,’ parafraseert een vrouw in de zaal. Je kunt het nog zo mooi bedenken, een cultuur veranderen is een van de moeilijkste dingen om te doen.’ De gemeentesecretaris ontkent het niet. ‘Praktische ingrepen kunnen helpen,’ denkt hij. ‘Minder intern onderhandelen, stoppen met onnodige facturenstromen, collectief leiderschap. Het gaat om echte verbinding met de stad. We hebben op sleutelposities veel nieuwe jonge mensen benoemd, veel vrouwen ook. De eigenschappen die je nodig hebt? Je moet je vak verstaan, verliefd zijn op de stad en goed kunnen communiceren.’ 

Veranderexpert Paul Crijns: ‘Herkennen de mensen die dinsdag die brief ontvingen zich ook in dit verhaal? Voelen ze zich er onderdeel van?’ Antwoord: ‘De meerderheid wel. Uiteindelijk zijn mensen realistisch. Ze kijken al gauw: what’s in it for me.’

Dit kan beter, vindt Natasje van den Berg, die met de microfoon al die tijd soepel door de zaal beweegt. De mede-auteur van het boek Praktisch idealisme kent de pijn van reorganiseren, de twijfels, de scherven in de porseleinkast. Ze kent ook de noodzaak van veranderen. ‘Over twee jaar ontmoeten we elkaar weer, wat is er dan veranderd, waar kunnen we u aan houden?’ We noteren de doelen die ze met gemeentesecretaris Van Gils op een rijtje zet: de gemeente werkt sneller en duidelijker, er is meer ruimte voor kleine initiatieven, grote routines gaan simpeler. Punt.