Over
traditie en
transitie in de haven van Amsterdam anno 2020
#4 Havendebat Amsterdam 2020
Haven zoekt ruimte
Waar zit de ruimte voor
de haven om te groeien? Kunnen bestaande
terreinen efficiënter worden ingericht of moet de
nu nog groene Houtrakpolder er straks toch aan geloven? Welke
beperkingen worden door
milieu en
woningnood opgelegd?
Gepost op
13 november 2020
De sojafabriek van Bunge, die straks
mogelijk moet wijken voor woningbouw
Prangende vragen in het havendebat van 2020, een jaarlijks
initiatief van Nieuwsblad Transport. Er staat ook nogal wat op het
spel, in de nasleep van de coronarampspoed die het jaar heeft getekend.
Het goede nieuws, zo opent wethouder Victor Evenhardt (D66), is dat de
haven stabiel gebleken is en deze zijn onmisbaarheid
in de logistieke keten maar weer eens keihard heeft bewezen.
Of dit ook
vertaald kan worden naar ruimte voor groei? Everhardt nam het
dossier over van zijn voorganger Udo Kock,
die in het
havendebat geen vrienden
maakte. Hij wil niet te hard van stapel lopen. Al is er spanning in de
belangen tussen haven, wonen en
indrustrie, zo drukt hij zich voorzichtig uit, kansen om samen tot
stappen te komen ziet hij zeker.
Visie 2020-2030
In de gemeentelijke plannen voor de haven wordt voor de periode
2020-2030 ingezet op:
• duurzaamheid
• de haven als nautisch
logistiek knooppunt
• de haven als industrieterrein
• hoogwaardige woningbouw
• veilig gebruik van de
nautische ruimte
Haven en wonen
Een mooi rijtje, vindt Koen Overtoom, CEO van Port of Amsterdam, maar
nu
de uitwerking nog. Als de stad de haven
echt belangrijk vindt,
dan zal dit ook in praktijk een keer vorm moeten krijgen,
geeft hij aan.
Overtoom voelt de
adem van Haven-Stad, een plan voor 70 duizend woningen aan
weerszijden van het IJ. Een van de aangewezen deelgebieden beslaat de
Coen- en Vlothaven, waar nu onder andere ICL Fertilizers, Jansen Beton,
Bunge, Spaansen en de Amsterdam Scrap Terminal zit. Waar gaan deze
bedrijven heen?
Het plan voor Haven-Stad, in kleur
de locaties waar woningen moeten
komen. Foto: gemeente Amsterdam
Postzegel
Om een Europese haven te blijven en voorop te kunnen blijven lopen in
energietransitie is ruimte nodig, zegt Overtoom. Hartstikke mooi
natuurlijk, zo'n
Averijhaven bij
Velsen, waar het voormalig baggerdepot tot energiehaven wordt
ontwikkeld, maar dat is 15 hectare. Een postzegel.
Wat
we allereerst nodig hebben, vindt Overtoom, is een gemeentelijke visie
op ruimte
en bestemmingen. Daarover ontbreekt nog altijd de
duidelijkheid. ‘De
horizon
voor Haven-Stad is van 2030 naar 2040 gegaan, en nu wordt
besluitvorming naar 2025 verschoven. Het is moeilijk een transitie vorm
te geven als je niet weet waar het heengaat. Denk aan ons gasnet, dat
we tot waterstofnet willen transformeren. Dat gaat niet van vandaag op
morgen. Er zijn grote aanpassingen nodig, je moet ver vooruit kunnen
kijken.’
Emissierechten
Kees Noorman, algemeen directeur van het Amsterdamse bedrijvennetwerk
Oram is het met Overtoom eens. ‘Je kunt wel in willen zetten
op duurzaamheid, maar als bedrijven niet weten of ze er over tien jaar
nog zijn, gaan ze ook niet innoveren.’
Noorman waarschuwt daarnaast voor de rol en tol die milieunormen zullen
vragen. Of stikstof roet in het eten kan gooien voor uitbreiding?
‘Big time,’ omschrijft hij, ‘om over pfas
nog maar te zwijgen. Omschakelen is vervuilend. Je hebt fysieke ruimte
nodig, maar ook ruimte voor het milieu bij die omschakeling.’
Overtoom: ‘Het zou goed zijn als we emissierechten konden
sparen om later te kunnen intensiveren.’
Tata Steel, groot verbruiker van
kolen en erts, dat met een nieuwe
technieken emissies terug wil brengen
Houtrakpolder
Beiden schatten dat er 20% extra ruimte voor havenbedrijven nodig is.
En inderdaad, zo reageren zij op de vraag van moderator Jan Pieter
Rottier, die de olifant in de kamer maar eens adresseert: die zal van
de Houtrakpolder moeten komen, de groene long tussen Westpoort en
Spaarnwoude aan de westkant van de stad. Dit gebied is met 280 hectare
potentieel haventerrein en 150 hectare aan de kade goedbeschouwd de
enige
uitleglocatie.
Damen Shiprepair
Dat kan zo zijn, vindt Victor Everhardt, maar er is nog potentie in
verdichting en slimmer gebruik van de huidige
locaties. Daar moeten we eerst naar kijken.
Als voorbeeld wordt het iconische Damen Shiprepair genoemd. De
grote werf met drie reparatiedokken aan de noordkant van het IJ ligt in
het gebied dat is aangewezen voor Haven-Stad. Vooruitlopend op de
bouwplannen heeft Damen een
ontwerp laten maken om een deel van de werfruimte af te staan voor de
bouw
van woningen en recreatie. Zodoende hopen ze als
bedrijf te
kunnen
blijven voortbestaan.
Damen Shiprepair, dat een deel van
de werf voor woningbouw af wil staan
Verdichting
Het huurcontract van Damen loopt in 2028 af, of de
bestemming voor
industrie zal blijven is ongewis.
Verdichting kan, zo heeft het ontwerp laten zien. Maar is de
gemeente bereid in het plan mee te gaan? Jaag je
zo’n gigant weg,
denkt Kees Noorman, dan ben je hem kwijt ook.
Amsterdam moet kiezen. Vind je de haven belangrijk,
vecht er dan voor, vindt ook planoloog Cees
Jan
Pen van de Fontys Hogescholen, die nu
digitaal is aangeschoven. Pen ziet positieve trends als
re-shoring (het terughalen van productie uit lagelonenlanden),
meer
aandacht voor de maakindustrie en een beweging van just-in-time naar
het
aanleggen van buffers (om minder afhankelijk van China te zijn). De
haven is een zenuwcentrum van de economie en van vernieuwing, geeft hij
aan. En een banenmotor bovendien.
Zo’n functie moet je de ruimte geven. ‘Ik mis in de
plannen de vertaling naar ruimtelijke keuzes.’
Stapelen
In het debat tussen raadsleden dat hierop volgt, toont alleen Jasper
Groen van GroenLinks zich principieel tegenstander van het
offeren van de
Houtrakpolder. Hij denkt dat er voorlopig voldoende ruimte in de haven
is en er meer over combineren en stapelen kan worden nagedacht,
bijvoorbeeld op de auto-terminal.’
Hala Naoum Néhmé van de VVD is zwaar
teleurgesteld dat een voorstel van haar partij en het CDA voor het
opspuiten van nieuwe wooneilanden bij Amsterdam is afgeschoten.
‘Amsterdam is het aan zijn haven verplicht ruimte rondom te
creëren,’ vindt zij. ‘Met IJburg 3 en
Amstel 1 waren we gewoon uit de zorgen geweest.’
‘Wonen
kun je op veel plaatsen,’ vindt ook Diederik Boomsma van het
CDA, ‘een haven past maar op één
plek.’
Haarlemmermeer
Allen zijn het eens dat het overleg voor toekomstig ruimtegebruik
regionaal moet worden gevoerd, dus ook met Schiphol en de
Haarlemmermeer, en dat ook de Provincie, het Rijk en zelfs Europa kan
worden betrokken. Of er ook aandelen uitgeven moeten worden om
belangen te versterken? Tiers Bakker van de SP waarschuwt voor
bestuurlijke spaghetti. Een paar belangrijke, strategische partners
hebben we nodig, vindt hij, niet een brij van aandeelhouders. We moeten
wendbaar zijn, de haven dichtbij ons houden.
Europese oriëntatie kortom, met een stevig Amsterdams accent.
De hoofdconclusies
uit het debat:
- De gemeente moet snel duidelijkheid geven over de toekomst
van het
havengebied
- Gebruik van bestaande locaties moet efficiënter
- Voor behoud van een Europese havenpositie is
gebruik van de
Houtrakpolder onvermijdelijk
- Het overleg over ruimtegebruik moet regionaal worden
opgepakt
- Ook de Provincie, het Rijk en Europa zouden een rol kunnen
krijgen
Tekstbureau Yvonne van Osch
Binnenkadijk 117, 1018 ZE Amsterdam
opschrift@tip.nl | 06-37313100
