De dag van mijn 62ste verjaardag (... wat? Wat is er gebeurd?): een
vuur in de open haard van Herakli, onze gastheer van het robuuste
hotel Bujtina Shkodrane (geen droge zone), die geruisloos beweegt met
een capuchon op en zo snel dat je hem amper ziet.
Bujtina Shkodrane in
Voskopojë
Vandaag gaan we op pad voor de kerkjes en de fresco's. Ik had de
gemeente Korçë geschreven omdat ik gehoord had dat alle
acht van de 42 overgebleven kerkjes dicht waren voor restauratie en die
hadden me verzekerd dat er inmiddels twee weer waren geopend.
Voskopojë in de
ochtend, rechts het Mondriaanachtige gebouw van de toeristeninfo
Kaart van alle kerken
(geschilderd door Spartak)
De Nicolaaskerk (Kisha e Shën
Kollit)
De eerste is praktisch bij ons om de hoek, de Nicolaaskerk (Kisha e
Shën Kollit), een 18de-eeuwse kerk met voorportaal en toren, met
fresco's van binnen door meesterschilder David Selenica en zijn
leerlingen Kostandin en Kristo en van buiten door de Zografi broers. De
kerk is gesloten, maar gelukkig, we kunnen een telefoonnummer bellen en
krijgen meteen een reactie.
Vijf minuten later betreden we het binnenterrein in gezelschap van onze
gids Spartak Kasuli. Ik weet niet wat ik zie: een geweldige rijkdom van
kleuren over de hele lengte van de gallerij. Wat een geluk dat we naar
binnen kunnen. En we blijken nog eens de beste persoon te hebben
getroffen ook, want Spartak is zelf schilder en verantwoordelijk voor
de restauratie van de fresco's, die ernstig beschadigd zijn door
barbaren in de tijd dat de kerk diende als militair depot.
Exterieur van de Sint
Nicolaaskerk
Ei, tempura en kevers
Het eerste dat moest gebeuren is vochtschade herstellen, de fresco's
schoonmaken en open plekken met pleister vullen. Vervolgens maakt
hij de kleuren met traditionele grondstoffen zoals ei, tempura en
kevers. Alleen waar de tekening geen twijfel heeft, kleurt hij de lege
plekken in, kapotte gezichten laat hij kapot.
Spartak bij zijn eigen
restauratiewerk. Met dit stuk is hij met een helper drie maanden bezig
geweest
Links de gallerij,
rechts de preekstoel (aan de andere kant is een rijkbewerkte
houten preekstoel alleen voor de hoogste priester)
Achter een pilaar
Samen met ons is een orthodoxe priester na een handdruk naar binnen
gegaan. We mogen officieel geen foto's maken, maar krijgen speciale
toestemming van Spartak, als ik maar achter een pilaar blijf staan
zodat de priester het niet ziet.
Spartak vindt het wel leuk dat wij zo belangstellend zijn en
vertelt veel, ook over het niet al te cultuurondersteunende
overheidsbeleid. Voor het geld hoeft hij het werk aan de kerkjes
niet te doen, want zijn eigen schilderijen verkopen heel goed, zelfs
tot in de VS. Hij had indertijd trouwens nog les gehad van Edi Rama, de
premier die ook kunstenaar is.
De kerk van de heilige Athanasius
We lopen over de straten van witte keien (niet geschikt voor
naaldhakken en rollators) naar het andere pronkstuk, de Kerk van de
heilige Athanasius (Kisha e Shen Thanasit), waar we in 2018 ook waren
geweest maar niet binnen mochten. Een tafereel van de Apocalyps in de
gallerij siert het begin van hoofdstuk 3 van mijn boek. Het is
onveranderd.
Ook hier was het eerste het herstellen van het lekkende dak en de
ergste aardbevingsschade. Nu zwaait de deur open en staan we
midden in het Bijbelse stripboek, waarin de riek en de roede wederom
niet worden gespaard. Spartak vertelt over het bewerken van de
gewelven en hoe moeilijk het was. Kreeg je geen pijn? vraagt Jet. Schei
uit, zegt hij, overal!
Exterieur van de
prachtige Kisha e Shën Thanasit
Familiewapen van een
van de financiers (volgens Spartak), rechts de schildering van een van
de bogen in de
exonarthex
Sfeerbeeld van het interieur (van de iPhone van Jet)
Flipje van de Betuwe
Mooie heldere
beschildering van een van de kozijnen, rechts kogelgaten?
Beren op de weg
We willen een heel stuk gaan lopen, bijvoorbeeld naar het noorden,
langs Hotel Akademia naar Shipskë. Ik zou het niet doen, zegt
Spartak, alleen jullie twee. Er zitten beren, en die honden van de
herders zijn ook niet te vertrouwen. Zelf heeft hij oog in oog gestaan
met een beer en twee jongen, vertelt hij, in de herfst en in the middle
of the street. Hij is als verstijfd blijven staan, toen zijn ze
weggegaan.
Volgens Spartak moet je met een groep zijn van minstens vijf, voor je
veiligheid. We kunnen het haast niet geloven, maar willen het lot toch
maar niet tarten, dus besluiten naar Vithkuq te gaan, indertijd ook een
zeer belangrijke plaats met mooie kerken.
Vithkuq, nieuwe schatten
Wat een goed besluit. De weg, een stuk langs de SH75 waar we zulke
goede herinneringen aan hebben en dan door de bergen, is prachtig, heel
afwisselend met stukken grazige vlakte en zelfs een meer (natuurlijk?).
Het stadje spreidt zich in drie delen tussen de heuvels uit en is vol
leven, zo blijkt wel.
Jong en oud in Vithkuq
Vithkuq
Opslagplaats voor hooi
en mais
Kisha e Shën Mëhillit
Onze eerste bezoek is aan de Sint Michaelskerk (Kisha e Shën
Mëhillit). We bellen Spartak en na een tijdje komt er een mevrouw
met de sleutel. Ze heet Marietta, een vlot type bij wie we later nog
koffie gaan drinken en allebei een bak honing krijgen voorgezet. De
kerk lijkt erg op de andere kerken, wonderschoon, en bovendien loop ik
nog steeds achter en zitten we nu ergens langs de Devoll met alweer
nieuwe verhalen en heb ik honger (Jet niet, die had nog die pizza) dus
ik hou het kort en zeg het met plaatjes.
De prachtige Sint
Michaelskerk
Links een voorloper van
de klapstoel, rechts de preekstoel
De deur naar het koor
(alleen voor wie gedoopt is), in originele uitvoering
Goed gedaan Zorgrafi
broers!
Bij Marietta thuis en
bij de buren
Het Sint Pieter- en Paulklooster
(Manastiri i Pjetër dhe Pavël)
Van de andere, de Sint Joriskerk (? Kisha e Shën Gjergjit) heb ik
geen foto's. We nemen afscheid van Marietta en lopen nog het hele eind
omhoog naar het Sint Pieterklooster, waarvan Poli had gezegd dat de
fresco's niet onder doen voor die in de Sixtijnse kapel. We weten dat
we niet naar binnen kunnen vanwege restauratie maar vinden het toch te
gek om daar in die schitterende heuvels naar boven te lopen en de
directe omgeving is geweldig.
Het pad naar
Voskopojë en het Sint Pieterklooster
Uitzicht onderweg naar
het Sint Pieterklooster
Die is dus dicht
De
lusthof achter het klooster Achter het klooster
Het meer onderweg
Terug daarna alweer bij het ondergaan van de zon naar ons eigen stadje
over de asfalthel van de SH63, nog een sallate turschi bij George en zo
komt zonder kotsen, wat twee jaar terug wel anders was, een
einde aan een heel mooie
verjaardag.
