Albanië in vogelvlucht

De ommuurde stad van Berat

Natuurlijke ruimte zover het oog reikt, waar vind je dat nog? In Albanië in overvloed. Zeker buiten de toeristische hotspots kun je lang lopen zonder een mens te zien. Ook op sommige historische sites ben je vrijwel alleen! Zoals bij de ruïnes van prehistorisch Byllis op 500 meter hoogte. Hè, denk je soms. Maar dit moet toch iedereen zien? Inderdaad, dat zou je denken. En dat gaat ook beslist een keer gebeuren. Tot die tijd genieten we lekker exclusief.

 
De verlaten stad Byllis, op een hoogte van 500 meter

Het is niet makkelijk de mysterieuze grandeur van het hooggebergte van de Prokletije ofwel de Albanese Alpen in woorden te vangen. Een afwisseling van ongenaakbare rotswanden en kliffen met woest stromend water, lieflijke bloemenweiden en idyllische dorpjes waar in de herfst het fruit op dekzeilen te drogen ligt en je het pad deelt met alle soorten loslopend vee. De in sneeuw gestoken toppen, stof dat opwaait van de paden waar jeeps en motors zich wagen, ijle lucht met miljoenen sterren in de donkere nacht… je moet het ervaren.

 
Uitzicht naar het noorden op de Albanese Alpen

Mensen zijn vriendelijk, in die bergen, en ongelooflijk gastvrij. Ze zouden als het moest hun laatste brood met je delen. Maar kom ze niet te na, want dan zie je het vloeibare staal dat door hun aderen kruipt. De eer van de familie staat voor alles. Wordt deze geschaad, dan zal de wraak in bloed geschreven staan. Zoals onze eigen A. den Doolaard beschreef in het beklemmende De herberg met het hoefijzer. Vroeger had elk dorp een kulla, een versterkte toren, waar belaagde mannen konden schuilen terwijl bemiddelaars praatten met de familie die uit was op vergelding. Hier en daar, zoals in Theth, is nog een kulla blijven staan.

 
Interieur van een traditionele kulla in Theth

Niet alleen in de Albanese Alpen kun je geweldig hiken, zelfs tot over de grens met Montenegro en Kosovo. Ook bij Peshkopi, in het oosten, is het prachtig lopen over de uitlopers van de Korab (2753 meter) met zijn warmwaterbronnen en zwarte meren. Of in het zuiden in het dal van de Vjosë bij Përmet. Onder andere de oude Romeinse handelsroute Via Egnatia van Durrës naar het tegenwoordige Istanboel is hersteld voor wandelaars en goed beschreven. Het logeren bij families thuis op deze en andere tochten zal een onvergetelijke ervaring zijn, ook culinair.

 
Ottomaanse brug bij de warmwaterbronnen van Bënja in de buurt van Përmet

In heel Albanië vind je natuur van een tintelende schoonheid. De wetlands met zijn exotische kroeskoppelikanen bij Divjakë-Karavasta, Syri i Kaltër en het diepblauwe water dat onverklaarbaar opborrelt in een poel van groen, reuzendennen die als vingers uit het bladerdak steken op de berghellingen langs de SH75 die wel een van Europa’s mooiste wegen moet zijn, de romantische Kaap van Rodon met zijn loodrechte zuidkant… je ziet de gelukkigste grillen van de natuur vaak zelfs waar je ze niet verwacht.

Syri i Kaltër, bij Sarandë, waar het water uit een 50 meter diepe bron opwelt

Iets anders krijgen dan je verwacht, dat is avontuur. In Albanië heb je vaak het gevoel dat het avontuur jou vindt zelfs als je er niet naar op zoek bent. Als wegen minder begaanbaar zijn dan je landkaart of Maps deed vermoeden bijvoorbeeld, of als de bus lustig schuddend langs afgronden gaat op een manier die je niet voor mogelijk hield. Had je het geweten, dan had je het niet gedaan. Maar had je het niet gedaan, dan had je het niet ervaren! Het mooie is, dat er altijd weer mensen zijn die je helpen als de praktijk niet overeenstemt met je plannen. Ze nodigen je uit voor een koffie of een raki, willen alles regelen wat je mocht wensen en zorgen dat je ’s avonds weer veilig in je hostel bent.

Een onverwachte weggebruiker in het dal van de Vjosë bij Buhal

De Albanese maffia? Die bestaat natuurlijk, maar als toerist zul je er weinig mee te maken krijgen. Op straat zie je vooral de gewone man en vrouw, jong en oud, arm en rijk, of laten we zeggen in relatieve welstand. Wie zich voor deze Albanezen openstelt, zal elke dag verrast zijn en zich nooit vervelen. Zeker als je een paar woorden van de taal spreekt, zullen mensen verrukt en vol interesse op je reageren.

Twee zussen in Pukë

Niet dat je per se sociaal hoeft te zijn of rond hoeft te reizen. Strandliefhebbers kunnen langs vrijwel de hele 370 km lange kuststrook aan hun trekken komen. Van het witte strand achter de wandelende duinen bij Velipojë en de minuscule badplaatsjes waar vis rechtstreeks uit zee op de grill belandt ten noorden en zuiden van het drukke Durrës, tot de kleine rotsstrandjes en privébaaitjes bij en onder Vlorë. Van april tot oktober is de zee aangenaam warm. Wie voor het uitgaansleven of snelle boten gaat, kan het beste een plaats kiezen aan de Albanese Rivièra.

Een aantal Albanese steden staan op de Unesco-lijst van werelderfgoed, en niet voor niets. Betoverend Berat met zijn Ottomaanse architectuur, steile straatjes en een ommuurde stad die nog bewoond is. Schilderachtig Gjirokastër waar je in de oude bazaar heerlijk kunt eten bij het getik van beiteltjes in plakken steen met uitzicht op het stille kasteel en de versterkte huizen van de oude adel. Maar ook Tirana is interessant, een bruisende stad waar alles in transitie is en oud en nieuw fascinerend in elkaar overgaan. Of Shkodër, stad van markten, fietsen en Franciscanen. Korcë, met zijn Museum voor Middeleeuwse Kunst van wereldklasse. Of het intrigerende Voskopojë dat ooit tot de belangrijkste steden van Zuidoost-Europa behoorde.

De oude bazaar van Gjirokastër, die de laatste jaren is gerestaureerd 

In bussen, taxi’s en de rijkelijk aanwezige koffiehuizen zul je niet makkelijk om de Albanese reggaeton heen kunnen, onverwoestbare monterheid in een dwingend, zich herhalend ritme, waar sommigen gestoord van worden. Toch heeft Albanië wel degelijk een verfijnde muzikale traditie, vooral in het zuiden. Wereldberoemd is de iso-polyfone zang die nog op veel plaatsen beoefend wordt. Een meestal tragisch of klaaglijk verhaal wordt daarbij uitgerold over een dik en divers gekleurd  tapijt van stemmen, die soms recht naar je hart lijken te gaan. Vele dorpen en steden houden hun volkscultuur in ere met eigen festivals en klederdracht.

Kinderen tijdens een dansfeest in Durrës op 1 juni, de dag van het kind

Albanië is het grondgebied van een van de oudste culturen van Europa en dat kun je zien. Bij Korcë vindt je grafheuvels uit de 12de eeuw voor Christus die een uniek inkijkje geven in de gebruiken en het familieleven van die tijd. In heel Albanië zijn er goedbewaarde resten van steden die door Illyrische heersers en Griekse kolonisten werden gesticht in de 6de eeuw voor Christus, zoals Appolonia en Byllis. Het meest ongelooflijk is Butrint, waar onder andere Griekse, Romeinse en Italiaanse invloeden en stijlen elkaar versterken alsof het van tevoren was bedacht. Ook qua natuur is Butrint van een magische schoonheid.

De meeste historische schatten zitten nog in de grond, zoals hier in Orikos

Wie van oud-communistische relieken houdt moet zeker snel naar Albanië. Veel steden kennen een wijk Kombinat, waar in de communistische tijd (1945-1991) fabrieken verrezen die op stalinistische wijze, met harde hand dus, werden geleid. Hoewel verwaarloosd en verlopen zijn vele hiervan nog overeind gebleven, net als de 175.000 betonnen schutterskoepeltjes die Hoxha, doodsbang voor aanvallen van buiten, door het hele land liet bouwen. Opwekkend is het niet, maar interessant wel. Het verleden geeft diepte, ook aan je beleving als toerist. Soms weet je in Albanië niet of jij de geschiedenis op de huid zit, of de geschiedenis jou.

Oude opslagtanks voor diesel op de weg naar Qafe-Shtamë bij Krujë

De geschiedenis, dat is ook het grote Ottomaanse rijk, dat over hele stukken Azië en Europa heerste van de 15de tot de 20ste eeuw. Albanië dankt er zijn belangrijkste godsdienst aan, de islam, met prachtige gebouwen als de Et’hem Bey Moskee in Tirana, of geheimzinnige tekkes van de meer mystieke stroming die onder invloed van Ali Pasha in Albanië in zwang is geraakt. Berat is een stad waar de Ottomaanse bouwstijl bij uitstek bewaard bleef door uniforme herbouw na een verwoestende aardbeving in 1851. Een typisch kenmerk van die stijl is een ingesloten veranda waar in hete maanden het leven zich afspeelde, en een deur die als een soort strottenklepje fungeerde om te voorkomen dat binnenkomende gasten de vrouwen des huizes zouden zien.

De laat-18de-eeuwse Et'hem Bey Moskee in Tirana

Niet dat de Albanese cuisine wereldfaam geniet, maar er zijn nogal wat plaatsen waar je fantastisch kunt eten. Vaak zijn dit gelegenheden waar je ook kunt slapen, zoals bij Mrizi i Zanave in de buurt van het noordelijke Lezhë, of Agrotoerisme Huqi op de weg naar de Kaap van Rodon. De specialiteit in Huqi is lam uit de put, sufgestoofd vlees met een smaak die nergens mee te vergelijken is. In Tirana is het eigentijdse Mullixhiu bezig met een opmars naar de Europese culinaire top. Elke streek kent zijn eigen specialiteiten, de meeste groenten zijn vers en biologisch, vis is vaak direct uit zee. Een lekkere Albanese wijn erbij en daarna nog een flinke bel raki, we zijn niet voor niets in mediterraans gebied!

 
De streek rond Përmet is befaamd vanwege zijn ingelegde fruit, genaamd gliko

En verder is Albanië een paradijs voor hobbyvissers (neem wel je hengel mee), recreatieve motorrijders en liefhebbers van oude kerkjes, fresco’s en ikonen en kun je er behalve hiken ook fietsen, raften en paragliden of op excursie te paard of met een ezel. Je kunt met de kabelbaan naar Dajt, op een ronkend veer tussen steil oprijzende kliffen over het Komanmeer, of met een lokale visser over doodstil water om de rotskerk van Mali Grad te zien. Niet alles is vrolijk en mooi, maar saai is het nooit. Albanië blijft je verbazen. Het wacht erop ontdekt te worden!

Het wonderbaarlijke kerkje in de rots op het eiland Mali Grad in het Prespameer